POLİKİSTİK OVER SENDROMU

POLİKİSTİK OVER SENDROMU NEDİR?

Doktor Öğretim Üyesi Ayşe KONAÇ

POLİKİSTİK OVER SENDROMU

Polikistik over sendromu (PKOS) üreme çağındaki kadınların yaklaşık %5-7’sinde görülür, kadında yumurtlama olmaz ve bu nedenle adet düzensizliği, tüylenme, kilo alma, sivilcelenme, saç dökülmesi, gebe kalamama veya “zor” gebe kalma gibi şikayetlere neden olur. Hastalarda bu bulguların bir kısmı ya da hepsi birlikte bulunabilir.

PKOS ‘u olan kadının ailesinde de aynı hastalığın görülme olasılığı biraz daha yüksektir ve bazı genlerin bundan sorumlu olduğu düşünülmektedir. Polikistik over sendromu nun kadının hayatının hangi döneminde başladığı bilinmemektedir. Bazı araştırmalarda anne karnında bazı araştırmalarda ergenlik döneminde başladığı görüşü hakimdir.

PKOS da adetin ilk gününden olgunlaşmaya başlayan yumurta hücresinin gelişiminin yarıda kalması, yeterli büyüklüğe erişip çatlayamayarak her defasında yumurtalıklardan birinde milimetrik boyutlarda bir kistin oluşmasıyla sonuçlanmaktadır. Yumurtanın olgunlaşarak çatlayamaması sonucu adet görmek için gerekli hormon seviyesi tamamlanamayarak adetin gecikmesine ve hormonal bozukluğun oluşmasına neden olur.

Hastalığın belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olan esas olay kadınlarda hakim olması gereken östrojen hormonu yerine erkeklere özgü karakterlerin gelişmesini sağlayan androjen hormonunun fazla salgılanmasıdır.

POLİKİSTİK OVER BULGULARI

Adet düzensizliği

Normal bir kadının adet döngüsü 28-35 gün arasında sürer. Yılda 1 veya 2 kez adet gecikmesi normal olarak kabul edilir, ancak adetler 35 günden uzun sürer ve 1 yılda 3 kereden daha fazla adet gecikmesi oluyorsa hormonal bozukluk olup olmadığı araştırılmalıdır

Tüylenme

Tüylenme “yarım kalan foliküllerden” erkeklik hormonu olan testosteronun fazla miktarlarda üretilmesi sonucu ortaya çıkar. PKOS’lu kadınlarda tüylenme en sık yüzde çene ve dudak üstünde olur. Daha ileri durumlarda tüylenme göğüsler arasında, göğüs uçlarında, göbekte olabilir. Tüylenmenin şiddeti hastalığın yaptığı hormon bozukluğunun derecesine bağlıdır.

Sivilcelenme

Yüzde ve vücutta oluşan sivilcelerin nedeni yine androjenlere bağlı ciltteki aşırı yağlanmadır. Ergenlik döneminde normalden daha yağlı ve sivilceli bir cilt veya ergenlik dönemi bittikten sonra devam eden cilt sorunları akla hormonal bozuklukları getirmelidir. Sivilceler sadece yüz bölgesinde değil aynı zamanda sırt, göğüs, boyun gibi vücudun diğer bölümlerinde de çıkabilir. Daha çok adet kanaması dönemi problemler artış eğilimi göstermektedir.

Saç Dökülmesi

PKOS ‘lu kadınlarda erkeklik hormonunun artışı sonucunda saç dökülmesi olmaktadır. Özellikle alın ve şakak bölgelerinde meydana gelen saç dökülmeleri görülür.

Kilo artışı

Polikistik over sendromlu kadınların en önemli sorunlarından biri de obezitedir. Obezite ölçülen vücut ağırlığının ideal vücut ağırlığından % 20 fazla olmasıdır. PKOS zayıf kadınlarda da görülebilir fakat polikistik over sendromlu kadınların yaklaşık % 75 inde obezite görülmektedir.

PKOS’lu kadınlarda bir çeşit kısır döngü meydana gelir obezite arttıkça yumurtlama bozukluğu artar ve bu hastaların kilo vermeleri zorlaşır.

İnfertilite

Polikistik over sendromu kadınlarda infertilitenin en sık görülen nedenidir. Bu hastaların gebe kalamamasının altında yatan neden yumurtlama sorunu olduğu için bu hastalarda yumurtlama tedavisi genellikle ilk seçenek olmaktadır

PKOS’UN UZUN DÖNEMDEKİ RİSKLERİ

Şeker hastalığına yatkınlık (İnsülin direnci)

Polikistik Over Sendromlu kadınlarda ileri yaşlarda diabet hastalığının görülme sıklığı artar.Yaş, beden kitle indeksi, artmış bel çevresi, bel/kalça oranı ve hastanın birinci derece yakınlarında diyabet öyküsü de risk faktörleri arasındadır.

Polikistik over sendromunda insülin direnci temel rol oynamaktadır. İnsülin direnci yumurtlamayı bozarak adet düzensizliğine ve beraberinde çocuk sahibi olmalarının zorlaşmasına neden olur.

İnsülin direncini hesaplamak için geliştirilmiş pek çok formül bulunmaktadır. En basit hesaplama yolu açlık kan şekerinin açlık insülinine bölünmesidir. Bu değer 4.5’in altında ise hastada insülin direnci mevcut demektir.

Yüksek Tansiyon ve Kalp Krizi Riski

Polikistik over sendromlu kadınlarda görülen obezite, şeker hastalığı, yüksek tansiyon ve artmış kan yağları kalp krizi riskini arttırır. Obezite en önemli risk faktörlerinden biridir. Obezite, kalbin yapısında ve fonksiyonunda çeşitli değişikliklere yol açabilir. Obezite ve hipertansiyonun birlikte bulunması kalbin yapısı ve fonksiyonu üzerine olan etkinin çok daha şiddetli olmasına neden olur. Beden ağırlığı olması gerekenin %20 üzerinde olanlarda hipertansiyon sıklığı normal ağırlıktakilerin 2 katıdır. Özellikle bel/kalça oranı artmış hastalarda kan basıncı yüksekliği ile yakından ilişkilidir.

Artan insülin direnci kanda yağların artmasına neden olur. Kötü kolesterol(LDL) nin kolesterole (HDL) oranla artış olması polikistik over sendromlu kadınlarda damarlarda sertleşme (ateroskleroz) riskini ortaya çıkarır. Bu durumda kadınlarda felç ve kalp krizi riski oluşmaktadır. Özellikle insülin direnci mekanizması genel olarak kanda pıhtılaşma eğilimine neden olarak damar tıkanıklığı oluşma riskini artırır.

Rahim Kanseri Riski

Polikistik over sendromlu kadınlar ayrıca ileriki dönemlerinde rahim kanseri riski taşımaktadırlar. Endometrium (rahmin iç tabakası ) kanseri kadınlarda görülen kanserler arasında ikinci sıradadır. Obezite, düzenli olarak rahim iç tabakasının adet kanaması ile dökülememesi ve çocuk doğurmamak kanser riskini arttırmaktadır.

PKOS’de rahim iç tabakasının yüksek östrojen düzeyine maruz kalınması ve yumurtlama olmadığı için progesteron hormonunun koruyucu etkisinin ortadan kalkması nedeni ile kanser riski artar. Polikistik over sendromu olan kadınların adet kanaması olması için ilaç kullanmaları bu riski azaltmaktadır. Hormon tedavisi almak istemeyen kadınlarda belirli aralıklarla endometrial kalınlık değerlendirmesi için ultrason yapılmalıdır. Endometrial kalınlığın adet sonrası azalmaz ise rahim içine biyopsi yapılmalı ve alınan materyal patolojiye gönderilmelidir.

POLİKİSTİK OVER SENDROMU TANISI

Tanıda ilk yapılacak şey yumurtalıkların ultrason ile değerlendirilmesidir. Ultrasonda her bir yumurtalıkta 2-9 mm büyüklüğünde 12 veya daha fazla sayıda yumurta keseciği bulunması veya yumurtalık hacminin büyümesi polikistik over tanısını kuvvetlendirir.

Hastalığın sendrom olarak adlandırılabilmesi için hormon bozukluğunun klinik belirtileri (tüylenme, sivilcelenme, kilo artışı gibi) veya kan hormon düzeylerinin bozuk olması gerekir. Ayrıca adet düzensizliği( seyrek adet görme veya hiç adet görmeme) de tanıda yardımcıdır.

Adet düzensizliği ve tüylenme gibi şikayetler ayrıca hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması), hiperprolaktinemi (süt hormonunun yüksek olması), Cushing Sendromu( böbrek üstü bezinde bozukluk) gibi hastalıklarda da görülebiri, bu hastalıkların da ayırımının yapılması gerekir. Bunlara yönelik ek hormon tetkikleri istenmelidir.

POLİKİSTİK OVER SENDROMUNUN TEDAVİSİ

Polikistik over sendromunun tedavisi hastanın belirti ve bulgularının şiddetine, hormonlarının durumuna, yaşına ve en önemlisi gebelik isteğinin olup olmamasına bağlı olarak değişkenlik gösterir.

Kilo Vermek

Yumurtlama fonksiyonlarının geri dönüşünü sağlayarak hastaların gebe kalmasını kolaylaştırmaktadır. Kilo vermenin en etkili tedavisi diyet ve düzenli egzersizdir. Uzman diyetisyenlerin kontrolünde hazırlanmış diyetler uygulanmalıdır. Kiloda hedef vücut kitle indeksini 27’nin altına indirmektir. Bunun için stresten uzak yaşam tarzı değişikliğine gidilmeli, düzenli egzersiz yapılmalı ve yüksek lif içeriği olan yağdan fakir diyetle beslenilmelidir.

Doğum Kontrol Hapları

Estrojen ve progesteron kombinasyon tedavisi gebe kalmayı düşünmeyen kadınlara uygulanan ilk tercihtir. Östrojen hipofizdeki luteinizan hormon salınımını baskılamakta bu da yumurtalıklardaki androjen (erkeklik hormonu) üretimini azaltır. Yine karaciğerde hormon bağlayıcı proteinin üretimini arttırarak kandaki testosteron seviyesini düşürmektedir. Bu sayede cilt problemlerinin giderilmesi ve tüylenmenin azaltılması da mümkündür. Tedavinin mevcut tüylere etkisi olmaz bu nedenle çeşitli kozmetik epilasyon yöntemleri uygulanıp yeni çıkacak olan tüylerin önlenmesi için hormon tedavisi verilebilir.

Spironolakton, siproteron asetat, finasterid ve flutamid gibi ilaçlar da kullanılanılabilir. Eflornithine krem olarak kullanılabilir ancak mevcut kıllar ortadan kalkmaz, üst dudak ve çenedeki istenmeyen kılların büyümesini azaltır.

İnsülin direncinin düzeltilmesi için kullanılan ilaçlar arasında en etkili olan ilaç metformindir. Metformin glukoz taşınmasını artırarak hastalarda kanda insülin seviyesini ve androjen seviyesini düşürür.

Polikistik over sendromu olan kadınların büyük çoğunluğunda adet düzensizliklerinin ve yumurtlama fonksiyonlarının düzeldiği gözlenmiştir. Metformin PKOS’lu kadınlarda gebe kalma oranlarını artırmaktadır. Ayrıca erken dönem gebelik kayıplarını azalttığı için gebeliğin ilk 3 ayına kadar kullanılabilir. Metfofminin gebelikten önce kullanılmasının gebelik şekeri gelişmesini önlediği yapılan bazı çalışmalarda gösterilmiştir.

Cerrahi Tedavi

Polikistik over sendromunda laparoskopik (kapalı ameliyat) yöntemle yumurtalık dokusundaki kistler üzerine delik açılmasına ‘drilling’ operasyonu adı verilir. Bu işlem iyi bir teknikle yapılırsa operasyon sonrası yapışıklıklar açık cerrahiye oranla çok daha az olmaktadır. Ancak operasyon en son denenmelidir.

Okumuş Olduğunuz Yazı Bilgilendirme Amaçlıdır.
Sitemizde bulunan 0533 136 39 80  – 0212 660 88 46 numaralı hatları arayarak veya WhatsApp üzerinden 
detaylı bilgi alabilirsiniz.